Gideon van Meijeren spreekt met Simon van Groningen over de zaak Hüseyin Baybaşin die al bijna 30 jaar onschuldig gevangen zit als ruilmiddel voor Turkije, in een chantagezaak waarbij hoge Nederlandse ambtenaren betrokken zijn. Er is sprake van vele gerechtelijke dwalingen en rammelend ‘bewijs’ om Hüseyin tot levenslang te veroordelen en een Nederlandse hoge ambtenaar uit de wind te houden. Politieke belangen zorgen ervoor dat het ministerieel besluit om Baybasin vrij te laten stagneert.
Simon van Groningen is naast predikant ook de vertrouwenspersoon van Hüseyin Baybaşin, die sinds 1995 een levenslange gevangenisstraf uitzit, en zet zich al jaren voor hem in. Hij heeft net als Van Meijeren Baybaşin meerdere keren in de cel bezocht. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde dat een levenslange gevangenisstraf inhumaan is en dat wanneer een gevangene voldoet aan bepaalde criteria, deze na 25 jaar moet terugkeren in de samenleving. Om die reden zijn er achter de schermen momenteel onderhandelingen gaande, om de vrijlating van Baybaşin voor te bereiden en in goede banen te leiden. Er zijn echter grote politieke belangen om de vrijlating van Baybaşin tegen te houden.
Hüseyin Baybaşin, de Nederlandse politieke gevangene die levenslang kreeg
De Turks-Koerdische Hüseyin Baybaşin was een invloedrijke tegenstander van het Turkse regime vanwege zijn betrokkenheid bij de Koerdische afscheidingsbeweging en de oprichting van het Koerdische parlement in ballingschap. Door een list is hij in 1995 naar Nederland gelokt en gearresteerd, vanwege zijn vermeende betrokkenheid bij een criminele organisatie en drugsmokkel, maar is ondanks het Turkse verzoek niet aan Turkije uitgeleverd. Dit vanwege de aannemelijke kans dat hij in Turkije gemarteld zou worden of de doodstraf zou krijgen.
In 2002 wordt Baybaşin door de rechtbank in Den Bosch uiteindelijk tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld, vanwege vermeende drugshandel en omdat hij opdracht zou hebben gegeven tot moord. Er is echter veel controverse omtrent zijn veroordeling. Rechtsfilosoof Ton Derksen schreef meerdere boeken over de gerechtelijke dwalingen in deze zaak en constateerde dat er was geknoeid met bewijs. Er was bij telefoontaps sprake van knip- en plakwerk, die bovendien verkeerd waren vertaald, op basis waarvan Baybaşin is veroordeeld. Derksens overtuigende pleidooi dat Baybaşin onterecht vastzit was vergeefs, want de Hoge Raad verwierp in 2018 een verzoek om herziening en cassatie (vernietiging van een vonnis).
In het boek van Rein Gerritsen over Hüseyin Baybaşin schrijft hij over de bedenkelijke rol van Joris Demmink, destijds de Secretaris Generaal van Justitie en de Turks-Koerdische Yücel Yeşilgöz (vader van minister Dilan Yeşilgöz ) in de zaak. In Baybaşin’s dossier zit een telefoonmemo uit 1997 waaruit blijkt dat Baybaşin is gebruikt als drukmiddel om iets gedaan te krijgen van de Turkse autoriteiten in een andere zaak, die betrekking heeft op belastend materiaal van kindermisbruik en chantagepraktijken.
Baybaşin was ruilmiddel om ander dossier gesloten te houden
Van Meijeren zegt dat deze interne telefoonmemo een reactie was op het verzoek van de Turkse autoriteiten om Baybaşin uit te leveren aan Turkije. “Daarin staat zwart op wit dat Baybaşin vooralsnog niet wordt uitgeleverd, omdat hij wordt gebruikt als drukmiddel om iets gedaan te krijgen van de Turkse autoritetiten in een andere zaak.” Het besluit moest eerst worden voorgelegd aan de Directeur-generaal Internationale Betrekkingen en dat was toendertijd Joris Demmink, een omstreden persoon wiens naam veelvuldig is genoemd in zaken rond kindermisbruik. “Er was een politiek belang” zegt Van Meijeren. Dat zorgde ervoor dat de Nederlandse overheid met de Turkse regering een deal heeft gesloten om Baybaşin levenslang op te sluiten.
Levenslang is folteren volgens Europese Hof
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde dat levenslange gevangenisstraffen zoals in Nederland de praktijk was, in strijd is met artikel 3 van de EVMR. Dat artikel is ook wel bekend als het martelverbod. Nederland is een van de weinige landen in Europa, waarbij levenslange gevangenisstraf ook écht levenslang is. Dat is de reden dat het Adviescollege Levenslang Gestraften is opgericht. Zij adviseerde om met Baybaşin een re-integratietraject voor zijn vrijlating te starten. Dat advies is overgenomen door de minister Franc Weerwind. Toch gebeurt er volgens Baybaşin en zijn advocaat niets.
Minister kon vrijlating Baybaşin niet tegenhouden
Vooraf dient het adviescollege te beoordelen of voortzetting van de straf nog gerechtvaardigd is. Er zijn daarbij een aantal criteria die bepalen of iemand wel of niet wordt vrijgelaten en of er aspecten in de weg staan om weer in de samenleving te re-integreren. Dat zijn criteria zoals recidive (in herhaling vallen om strafbare feiten te plegen), vluchtgevaar en het gedrag in gevangenis. Ook is er oog voor de slachtoffers en nabestaanden, waarbij men in de zaak van Baybaşin opvallend genoeg geen enkel slachtoffer of nabestaande heeft weten te traceren. Baybaşin scoorde op alle punten positief, zodat er niets meer in de weg zou moeten staan om hem vrij te laten.
Vrees voor de waarheid
De zaak is echter politiek beladen. Baybaşin is een bedreiging voor invloedrijke (politieke) figuren die een rol hebben gespeeld in zijn — in de ogen van velen onterechte — gevangenisstraf. Er zijn smerige spelletjes gespeeld en er is bewijsmateriaal vervalst. Baybaşin zegt daarbij dat hij het achterhalen van de waarheid als hoogste doel ziet. Eenmaal vrijgelaten lopen betrokkenen daarom het risico om aangeklaagd te worden. Baybaşin moet vrezen voor zijn leven. Bovendien heeft hij geen Nederlands staatburgerschap en dreigt de overheid hem weer aan Turkije uit te leveren. Achter de schermen zijn om die reden nu onderhandelingen gaande om de vrijlating van Baybaşin voor te bereiden en in goede banen te leiden. Daarbij is een specifiek land bereidt om Baybaşin op te vangen.
Gevangenisdirecteuren drongen aan op vrijlating
De zaak Baybaşin is daarmee uiterst explosief en controversieel. Diverse mensen met aanzien spraken er schande van. Er waren zelfs vijf gepensioneerde gevangenisdirecteuren die zich over de zaak uitspraken en openlijk demonstreerden voor zijn vrijlating. Dit is zeer opmerkelijk en nog nooit eerder vertoond! Toch wordt Baybaşin’s re-integratie op alle mogelijke manieren gefrustreerd en zijn er na het ministerieel besluit nog geen belangrijke stappen gezet om zijn herintrede te faciliteren. Van Meijeren denkt dat politieke druk en aandacht voor Baybaşin de zaak kunnen versnellen.
Steek Baybaşin een hart onder de riem en stuur een kaartje
- Mr. Hüseyin Baybaşin.
Registratienummer 1623371
PI Lelystad
Larserdreef 300
8233 HB Lelystad
Ella Ster | ellaster.nl
Ontdek meer van Ellaster
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
