Wat vieren we eigenlijk écht met Kerstmis?

Kerstmis heeft van oorsprong niks met Christendom te maken. De meeste feestdagen vallen samen met hemelse cycli. Deze cycli werden door onze voorouders al duizenden jaren gevierd, lang voordat Christus geboren was. Het kerst­verhaal is in wezen gebaseerd op de winterzonnewende (zonnestilstand) en de ‘geboorte’ van het licht.

De zon komt elke dag op een iets ander punt aan de horizon op. Tijdens de zomerwende – op 21 juni en tevens de langste dag van het jaar – komt de zon aan het uiterste linkerpunt van de horizon op. De zon zal nooit voorbij dit punt opkomen. Vanaf die dag komt de zon steeds een stukje verder naar rechts op. Totdat op 21 december het einde van deze cyclus is bereikt en de zon aan het uiterste rechterpunt van de horizon opkomt. Dit is de winterwende.

21 december is op het noordelijk halfrond de kortste dag van het jaar. De zon staat het laagst aan de hemel en geeft die dag het minste licht. Deze periode van koude en donkere dagen wordt vanwege het afsterven van de gewassen geassocieerd met het proces van de dood. Terwijl de zon in de voorgaande dagen steeds op een ander punt opkomt, lijkt de zon na de 21e ‘stil’ te staan, waarbij de positie van de  zonsopkomst onveranderd lijkt te zijn.

De winterwende wordt in het Engels winter solstice genoemd, afgeleid van het Latijnse solstitium wat zonnestilstand betekent. In de poolcirkel komt de zon op 21 december niet eens boven de horizon uit, wat resulteert in drie dagen duisternis. De zo(o)n lijkt te zijn gestorven. Tijdens de nacht staat op die datum de constellatie van het zuidelijke kruis zichtbaar aan de hemel. De zo(o)n ‘sterft’ op de 21e ‘aan het kruis’.

De ogenschijnlijke statische positie van de zonsopkomst duurt 3 dagen: 22, 23 en 24 december. Op 25 december komt de zon weer boven de horizon uit en begint weer links van het uiterste rechterpunt op te komen. De zo(o)n stijgt op de 25e naar de hemel. De dagen worden weer langer en lichter. Het licht, de zo(o)n, lijkt opnieuw geboren te zijn. Tijdens de winterwende staat de ster Sirius uit het oosten hoog aan de hemel, in één lijn met de drie sterren van de riem van Orion. De zo(o)n wordt als het ware bezocht door deze drie wijzen uit het oosten. Het Christusverhaal rond kerst en pasen vertoont opvallend veel gelijkenissen met de winterwende (zonnestilstand) en de ‘geboorte’ van de zon en het licht.

De overeenkomsten tussen de geboorte en dood van Christus en de winterwende wordt in dit korte filmpje uitgelegd.

Zonneverering door oude culturen

Pas in het jaar 221 na de jaartelling besloot de tot christendom bekeerde Romein Julius Africanus om op 25 december de geboorte van Christus te vieren. Deze datum viel ‘toevallig’ samen met de viering van de winterwende, waarbij de zo(o)n sterft aan het (zuidelijk) kruis en op 25 december weer opnieuw geboren wordt. Uit vele geschriften blijkt dat veel grote religieuze figuren door de tijd heen ‘geboren’ werden tijdens het zonne­stilstandpunt in de winter. Deze hebben als overeenkomst dat ze allemaal in de lente opstijgen naar de hemel, als symbool van de overwinning op de dood.

Viering van de terugkeer van het licht 

Al duizenden jaren wordt in vele culturen op het noordelijk halfrond de winterwende gevierd. Dit solstitium bepaalt het moment waarop het licht na een periode van duisternis als het ware terugkeert en de dagen langzaamaan langer worden. Daarom ging het feest rond de winterwende veelal gepaard met het maken van veel licht door middel van kaarsen, vreugdevuren en lampjes. Dit licht symboliseert niet alleen het licht van het belangrijkste hemellichaam, maar ook het leven zelf. Zonder het licht van de zon kunnen we immers niet leven, omdat er niks meer zal groeien. Het is om deze reden dat onze verre voorouders de bewegingen van de zon altijd vereerd hebben.

In Scandinavische landen wordt nog altijd het Luciafeest (een lichtfeest) gevierd. De naam Lucia komt van het Latijnse woord voor licht: ‘Lux’ of ‘Lucis’ in de tweede naamval. In Zweden markeert het Luciafeest nu het begin van de kerst­periode en deze traditie is in de middel­eeuwen ontstaan. Het midwinterse lichtfeest van de oude Germanen werd het yule- of joelfeest genoemd. Men vierde van 25 december tot 6 januari de terugkeer van het licht.

Ook de kerstboom is van oorsprong een oude Ger­maanse traditie en had niets met de geboorte van Christus te maken. De kerstboom stond symbool voor de levensboom en de aankondiging van de nieuwe groene periode. Het in huis halen van wintergroene takken zoals dennen en hulst symboliseerde de overleving van de natuur. Met de ‘hergeboorte’ van de zon zouden ook de bladeren weer aan de loofbomen terugkeren.

Het huidige kerstfeest is een mengel­moes van millennia oude tradities, vermengd met het Christusverhaal en Romeinse tradities zoals Saturnalia. Saturnalia was een Romeins festival ter ere van de god Saturnus. Het begon op 17 december en duurde tot en met 23 december. Saturnalia was tevens een festival van het licht dat de winterwende inluidde, met de aanwezigheid van overvloedige kaarsen die de zoektocht naar kennis en waarheid symboliseerden. In het latere Romeinse rijk werd op 25 december de ‘geboorte van de onverslaanbare zon’ gevierd.

Satanische karakter door invoegen van Romeinse tradities

Het Romeinse Saturnalia was echter een satanisch (Saturnisch) feest met een overdaad aan eten en buitensporige seks. Om de goden gunstig te stemmen waren offergaven onder een gedecoreerde, groenblijvende boom vereist. In de boom hingen de zogenaamde ‘oscilla’, net als de huidige kerstdecoraties. Deze oscilla blijken een relikwie van mensenoffers te zijn geweest. Veel kersttradities zoals het bezorgen van geschenken en de geschreven ‘beste wensen’ komen voort uit deze traditie. Critici zeggen dat Santa (Claus) — de huidige bezorger van de kerstgeschenken — een anagram is van Satan. Het licht van kerst, zou het valse licht van Lucifer zijn.

Zoals in veel zaken het geval is worden van oorsprong positieve rituelen ‘gekaapt’ door de satanische elite, die het verdraaien en vermengen met hun eigen perversiteit en duistere praktijken. Het is daarbij opvallend dat het Luciafeest, waarbij de naam Lucia ook verwijst naar Lucifer, uiteindelijk op 13 december wordt gevierd en niet op 21 december zoals voor de 14e eeuw het geval was. Daardoor valt deze feestdag precies samen met de feestdag van de Romeinse heilige Sint Lucia. Met de legende van Sint-Lucia die haar eigen ogen uitstak en toch bleef zien, heeft het achterliggende verhaal daarmee een luguber tintje gekregen.

Vieren dat het licht het duister overwint

Voor de meeste mensen is Kerst de viering van het licht dat het duister overwint. Christenen vieren met Kerstmis de geboorte van Jezus. Voor niet-­religieuze mensen is het vooral een fami­liefeest, met de nadruk op de samenkomst van dier­baren en het delen van allerlei lekkernijen. Zo kan iedereen zijn eigen invulling aan kerst geven en een positieve betekenis toekennen aan de gebruikte symboliek. Met name het versieren van het huis met allerlei lichtjes is iets universeels. Het zorgt in ieder geval in de noordelijke landen voor het gezellige licht tijdens deze duistere dagen.

In de kern blijft kerst de viering van de winterwende: het vieren van de terugkeer van de zon en de overwinning van het licht op de duisternis.

Als we ons in de huidige duistere periode vooral richten op samen delen, liefde en mededogen, kiezen we daarmee voor het ware licht in onszelf. Dit lijkt me een mooi voornemen voor de komende feestdagen.