Lokale experimenten met verplichten mondkapjes; mag men dat wel eisen?

Lokale experimenten met mondkapjesplicht, op straffe van boetes, of het verbieden om zonder een mondkapje een winkel(gebied) in te gaan. Mag men wel medische experimenten houden en opleggen aan de gehele bevolking? Is dit niet in strijd met de Neurenberg Code en WMO (Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen)?

Afgelopen week zei Hubert Bruls, voorzitter van het Veiligheidsberaad, op een persconferentie dat men met de voorzitters van veiligheidsregio’s een plan uitwerkt voor lokale experimenten. “Daar kan in principe ook een verplichting voor het dragen van een mondkapje bij horen. Dat gebeurt dan niet op de medische gronden, daar is het OMT-advies kraakhelder in. Maar bijvoorbeeld gericht, op specifieke plekken, op gedragsbeïnvloeding.”

Experimenten om het gedrag te beïnvloeden door het verplichten van mondkapjes. Bij mij gaan bij deze woorden alle alarmbellen rinkelen, maar blijkbaar voelt de politiek de ruimte voor het opleggen van deze vergaande regels, ervan uitgaande dat dit op weinig weerstand zal stuiten. De minderheid van mensen die zich niet aan de nieuwe regels willen conformeren riskeren hoge boetes. Of men wordt simpelweg de toegang tot een winkel(gebied) ontzegd.

Er is veel controverse over het dragen van mondkapjes in winkels, restaurants en het openbaar vervoer, zoals dit in veel omliggende Europese landen in de openbare ruimte verplicht is. Het type mondkapje dat ook in het Nederlandse openbaar vervoer voorgeschreven is, biedt geen bescherming voor virussen. Dat is ook al lange tijd de conclusie van de WHO, het RIVM en het OMT.

Dr. Russell Blaylock waarschuwt voor het gebruik van gezichtsmaskers. Het biedt geen bescherming tegen ziekten of infecties, maar veroorzaakt voor de drager juist ernstige gezondheidsrisico’s. Het komt erop neer dat als je NIET ziek bent, je vooral geen gezichtsmasker moet dragen. Uit verschillende onderzoeken is inderdaad gebleken dat het dragen van een dergelijk masker aanzienlijke problemen met zich meebrengt. Dit kan variëren van hoofdpijn, verhoogde luchtwegweerstand, kooldioxide ophoping, tot hypoxie, tot ernstige levensbedreigende complicaties.

Bovendien is bij onjuist gebruik — wat in de praktijk bijna altijd het geval is — de kans op een besmetting alleen maar groter, niet kleiner. (zie ook het artikel van een Chirurg over het dragen van mondkapjes)

Zeker het langdurig dragen van een mondkapje brengt enorme gezondheidsrisico’s met zich mee. Daar waar veel mensen nog veronderstellen dat het dragen van een mondkapje tijdens een (korte) treinreis of supermarktbezoek slechts wat ongemak geeft, eisen we wel van het personeel dat deze acht uur lang, dag in dag uit een mondkapje dragen. Dat moet ongetwijfeld in sommige gevallen tot grote gezondheidsschade leiden. Ik voorzie in de toekomst enorme schadeclaims van mensen die gedwongen waren om tijdens hun werk een mondkapje te dragen en als gevolg gezondheidsschade hebben opgelopen.

Het dragen van een mondkapje schendt dan ook de lichamelijke integriteit. Bovendien worden er geen vrijwilligers gevraagd die mee willen meewerken aan een experiment om te onderzoeken of mondkapjes wel of niet het gedrag beïnvloeden. Wat de overheid hier in feite doet is (op lokaal niveau) de gehele bevolking verplichten deel te nemen aan een (medisch) experiment, door het opleggen van een maatregel die de gezondheid schaadt.

In strijd met Internationale rechten

Dit alles is volledig in strijd met de Code van Neurenberg, de Verklaring van Helsinki, Universele Rechten van de Mens en de WMO (Nederlandse Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen).

“In de praktijk valt onderzoek met mensen alleen onder de wet WMO als er op een of andere manier inbreuk wordt gemaakt op de lichamelijke en/of psychische integriteit van de proefpersoon. Voorop staat dat de proefpersoon zelf bij het onderzoek betrokken moet zijn, wil een onderzoek WMO-plichtig zijn.”

De Nederlandse Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO)

De Nederlandse Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) is een Nederlandse wet die is ingevoerd om proefpersonen bij medisch-wetenschappelijk onderzoek te beschermen. Voor deze wet dienden onderstaande internationale codes als leidraad:

• de Code van Neurenberg (1947)
• de Verklaring van Helsinki (1964)
• de Good clinical practice (1975)
• en de richtlijnen van CIOMS (Council for International Organizations of Medical Sciences) (1982).

“Wetenschappelijk onderzoek met mensen valt onder de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) als er sprake is van medisch-wetenschappelijk onderzoek en personen aan handelingen worden onderworpen of hen gedragsregels worden opgelegd.”

Dat betekent dat de lokale experimenten met de mondkapjesplicht om gedragsverandering te veroorzaken vallen onder de WMO en moeten voldoen aan de richtlijnen van medisch-wetenschapelijk onderzoek met mensen, waaronder de Verklaring van Helsinki.

> Lees meer over Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO)

De Verklaring van Helsinki

De Verklaring van Helsinki is opgesteld door de wereldwijde artsenorganisatie World Medical Association, waarin richtlijnen en basisprincipes worden gegeven voor het verrichten van wetenschappelijk geneeskundig onderzoek op mensen en de omstandigheden waaronder deze zijn toegestaan.

In grote lijnen komt de verklaring erop neer dat het belang van de patiënt altijd voorop staat en zwaarder weegt dan het belang van het onderzoek, dat deelname strikt vrijwillig moet zijn en dat de arts steeds het belang van de patiënt voorop moet stellen en zo nodig de patiënt tegen zichzelf moet beschermen. Onderzoek is alleen toegestaan als de resultaten ook gepubliceerd worden en als de onderzoeksopzet wetenschappelijk verantwoord is, zodat de conclusies ook geldigheid hebben.

Het onderzoek is alleen toegestaan als het niet op een andere minder riskante of minder belastende manier kan worden verricht en als er niet al een betere behandeling of methode bekend is.

De experimenten met mondkapjes om gedragsverandering te beïnvloeden zouden dus enkel op vrijwillige basis mogen plaatsvinden. Bovendien is het discutabel of het risico, met name voor kwetsbare groepen en mensen die langdurig een mondkapje moeten dragen, de beste methode is om het beoogde doel te bereiken.

> Aanvullende informatie over de Verklaring van Helsinki
> Uitgebreide CMMO-visie en World Medical Association over Code van Helsinki

Code van Neurenberg

De Code kwam voort uit de Processen van Neurenberg, na afloop van de Tweede Wereldoorlog. Ze waren een antwoord op de onethische nazi-experimenten met oorlogsgevangenen, die tijdens de oorlog onder meer door Josef Mengele waren uitgevoerd.

De Code van Neurenberg is een lijst van tien punten die bedoeld zijn om de rechten van mensen te beschermen, die mogelijk onderworpen zijn aan ‘toegestane medische experimenten’.

In de Code is een reeks bepalingen opgenomen die de rechten van personen die aan medisch onderzoek deelnemen moet garanderen. Zo schrijft ze onder andere voor dat het experiment een duidelijk maatschappelijk nut moet hebben en geen onnodige lichamelijke of mentale schade mag toebrengen. Volgens de code moeten deelnemers voldoende geïnformeerd worden over het verloop en eventuele gevolgen van het onderzoek. Zij moeten bovendien schriftelijk verklaren dat zij op basis van die informatie aan het onderzoek willen deelnemen.

> Lees meer over de Code van Neurenberg

Vrijwillige deelname zonder dwang

In de code van Neurenberg staat ook vastgelegd dat er altijd sprake moet zijn van vrijwillige toestemming voor deelname. Deze toestemming kan alleen verkregen worden wanneer deelnemers aan een experiment geïnformeerd worden over de eventuele risico’s. In de huidige opzet van de experimenten om op bepaalde locaties mondkapjes te verplichten, onttrekt de overheid zich volledig van haar plicht om te informeren over de mogelijke gezondheidsrisico’s. Ook houdt men de optie niet open om ervoor te kiezen niet aan het experiment deel te nemen.

Men moet immers volgens de Neurenberg Code ten alle tijden de deelname — of elke vorm van medische interventie, zoals in dit geval het verminderen van de zuurstofinname — kunnen weigeren, zonder enige druk door geweld, fraude, bedrog, dwang, benadeling of manipulatie. Wanneer men in wezen geen échte keuzevrijheid heeft om wel of niet deel te willen nemen aan het experiment, is dat in strijd met het internationaal recht. Dat is zeker het geval wanneer er sprake is van boetes of het ontzeggen van essentiële diensten, zoals een bezoek aan een (super)markt of winkelgebied.

Het recht op informatie is ook vastgelegd in artikel 6 van de Unesco 2005 statement inzake bio-ethiek en mensenrechten.

Artikel 6, sectie 1:
Enige preventieve, diagnostische en therapeutische medische interventie kan enkel uitgevoerd worden met, in vrijheid en geïnformeerde toestemming vooraf, van de betrokken persoon, gebaseerd op adequate informatie. De toestemming moet, waar nodig, uitdrukkelijk worden gegeven en kan te allen tijde en om welke reden dan ook door de betrokken persoon worden ingetrokken, zonder benadeling of vooroordeel.

Artikel 6 sectie 3:
In geval van een onderzoek binnen een groep personen of een gemeenschap kan om aanvullende toestemming van de wettelijke vertegenwoordigers van de groep of de gemeenschap worden gevraagd. In geen geval mag een collectieve gemeenschapsovereenkomst of de toestemming van een gemeenschapsleider of andere autoriteit de geïnformeerde toestemming van een persoon vervangen.

> lees meer over de Universal Declaration on Bioethics and Human Rights van UNESCO

Noodzakelijk maatschappelijk belang

De Neurenberg Code schrijft bovendien voor dat bij de uitvoering van het experiment alle onnodige fysieke en mentale leed en letsel voorkomen moet worden. Ook moet een deelnemer een onderzoek altijd kunnen stopzetten wanneer een proefpersoon daarom vraagt. Bovendien moet het experiment dusdanig ontworpen zijn dat het vruchtbare resultaten oplevert voor de samenleving, die niet met andere methoden of middelen te behalen zijn, en niet willekeurig en onnodig van aard zijn.

Volgens het Outbreak Management heeft het wel of niet dragen van een mondkapje geen effect op de verspreiding van het virus. Het experiment is er enkel op gericht om de angst voor het virus in stand te houden en mensen afstand te laten houden. De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb wil experimenteren met de mondkapjesplicht in drukke gebieden in Rotterdam. ,,Het kan in onze ogen de urgentie op sommige plaatsen vergroten.’’ Het AD schrijft: “Een experiment moet uitwijzen of niet-medische mondkapjes het gedrag kunnen beïnvloeden.” (link naar artikel)

Er is echter veel controverse over het maatschappelijk belang van de anderhalve meter maatregel en het afdwingen van afstand houden. Dat blijkt ook uit de recente Brandbrief Hulpverleners En Academici Geestelijke Gezondheidszorg, waarin men stelt dat deze langdurige maatregelen mensen onnodig in een angstgreep houden en veel psychische schade opleveren. Bovendien zetten talloze experts grote vraagtekens bij de proportionaliteit van de maatregelen, gezien de geringe kans op besmetting en het feit dat het virus bij 98% van de mensen geen tot milde klachten veroorzaakt. Ook hieruit blijkt dat het voorgestelde experiment in strijd is met de Neurenberg Code.

In strijd met de rechten van de mens

Terwijl het nut van de coronamaatregelen in zijn algemeenheid nog ter discussie staat, is er blijkbaar wel eensgezindheid over het feit dat mondkapjes geen bescherming bieden tegen het virus. Het bedekken van de luchtwegen heeft echter wel gevolgen voor de zuurstofopname en kooldioxide afgifte die erdoor beperkt wordt. Het verplichten om mondkapjes te dragen, terwijl dit de gezondheid schaadt en geen medische bescherming biedt, is in strijd met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: UVMR artikel 3, UVMR artikel 5, UVMR artikel 9 en UVMR artikel 22.

Ondertussen opperen rechtsgeleerden dat deze maatregelen (nog niet) afgedwongen kunnen worden, omdat ze ongrondwettelijk zijn en niet wettelijk vastgelegd. Bovendien prevaleert internationaal recht boven landelijke of regionale wetten. Een lokale bestuurder kan niet zo maar een plaatselijke regel invoeren, die in strijd is met internationale wetgeving of de rechten van de mens.

Burgemeester Aboutaleb van Rotterdam over de mondkapjesplicht: “We verzoeken mensen in drukke gebieden een mondkapje te dragen. Doen ze dit niet, dan vragen we ze te vertrekken. En mogelijk – maar daar ga ik niet vanuit – ook beboeten.” (NOS)

Desondanks besloot men in Amsterdam en Rotterdam om in bepaalde gebieden mondkapjes te verplichten. Wanneer ik zelf in Amsterdam of Rotterdam zou wonen zou ik een brief naar de burgemeester sturen met de mededeling dat je niet wil deelnemen aan hun experiment. Of je schrijft dat je alleen wil deelnemen aan het experiment als je een dagvergoeding van bijvoorbeeld € 1000,= ontvangt, ter compensatie van eventuele gezondheids- of psychische schade, zolang het experiment aanhoudt.

Je wijst de burgemeester erop dat je niet geïnformeerd bent over de risico’s van het experiment en dat het onderzoek getoetst moet worden door een CCMO toetsingscommissie. Laat ze weten dat je zonder jouw schriftelijke toestemming gevrijwaard bent van deelname en stel je ze persoonlijk aansprakelijk voor eventuele schade die voortkomt uit hun experiment.

Ella Ster* | bron: ellaster.nl

Artikelen door mij geschreven mogen alleen 1:1 elders gepubliceerd worden mits de auteur Ella Ster* duidelijk bovenaan of onderaan het artikel staat vermeld. Daarnaast moet er onderaan de vermelding staan: “Bron: www.ellaster.nl”

Wil je reageren?

Je mag hieronder je reactie plaatsen. Reacties worden gemodereerd en het kan enige tijd duren voordat deze online verschijnen. Alleen respectvolle reacties die bijdragen tot een zinvolle discussie worden toegelaten. Hou het wel kort en to-the-point. Maximaal ± 250 woorden.

Door het plaatsen van een reactie onder een artikel laat je bepaalde gegevens achter op ellaster punt nl. Lees in onze privacyverklaring hoe er met je persoonsgegevens wordt omgegaan.